Eolas ina leith

Réamhrá

Is tionscadal athchóirithe bogaigh trí bliana é Tóchar atá cómhaoinithe ag Rialtas na hÉireann agus ag an Aontas Eorpach trí Chlár Chiste an AE um Aistriú Cóir. Tá sé á bhainistiú ag an tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra, den Roinn Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta. San iomlán beidh €12m á gcaitheamh ag an tionscadal le linn a shaolré.

Tá athrú suntasach tagtha ar thírdhreach an réigiúin lár tíre mar gheall ar mhóin a bhaint ó na portaigh ardaithe. Is mar gheall ar an tírdhreach a úsáid mar acmhainn don bhaint, don ghréasán soláthair leictreachais, do bhreoslaí intíre agus do mhóin ghairneoireachta a tugadh poist agus cobhsaíocht do phobail an cheantair. In ainneoin an méid sin, cruthaíodh caillteanas an tírdhreacha agus a thairbhí éiceachórais don réigiún chomh maith le tionchar leanúnach ar an bpobal, ar an aeráid agus ar an dúlra.

Tá aistriú an tírdhreacha mar gheall ar chomharbas fásra nádúrtha agus próisis dhinimiciúla, teicnicí athshlánaithe ar mhórscála agus gníomhaíochtaí caomhnaithe ar bun i gcónaí sa réigiún. Is dócha go leanfar leis an treocht sin de réir mar a thagann beartais faoi athchóiriú gnáthóg chun cinn, go sonrach tríd an bPlean Gníomhaíochta Náisiúnta um Bithéagsúlacht agus tionscnaimh um Athchóiriú an Dúlra de chuid an AE, lena n-áirítear Plean um Athchóiriú an Dúlra d’Éirinn.

Buneolas faoi na Bogaigh

Is éard atá i mbogaigh ná limistéir ina bhfuil ithir clúdaithe le huisce, nó ina bhfuil uisce ar an dromchla nó gar don dromchla an bhliain ar fad nó ar feadh tréimhsí éagsúla i rith na bliana. Tá éagsúlacht leathan bogach fionnuisce i lár na tíre, mar riasca, eanaigh, portaigh, aibhneacha, lochanna agus locháin, agus tá ról ríthábhachtach ag gach ceann acu in éiceolaíocht na tíre. Tá portaigh, lena n-áirítear portaigh ardaithe agus bratphortaigh, ar cheann de na bogaigh is sainiúla, ina bhfuil cruach mhóna agus fásra uathúil amhail caonaigh sfagnaim mar shaintréithe iontu. Is cineál eile iad eanaigh, atá cosúil le portaigh ach a bhfuil níos mó cothaitheach iontu, a thacaíonn le speicis plandaí amhail cíbligh agus giolcacha. Tá plandaí luibheacha i dtreis i riasca agus i gcalaí, atá suite go minic feadh bruach abhann agus cladaí locha, agus atá ríthábhachtach le haghaidh scagacháin uisce agus gnáthóga fiadhúlra. Faightear ithreacha leathbháite agus go leor tor nó crann amhail saileacha agus fearnóga i seascainn, atá níos fliche ná riasca.

Tábhacht na mbogach in Éirinn agus don domhan

Tá bogaigh ar na héiceachórais is luachmhaire in Éirinn agus ar fud an domhain, ag soláthar raon leathan tairbhí éiceolaíochta, eacnamaíocha agus sóisialta.

In Éirinn, tá bogaigh ríthábhachtach le haghaidh bithéagsúlacht a chothabháil, ag tacú le speicis plandaí agus ainmhithe uathúla lena n-áirítear go leor acu atá neamhchoitianta nó i mbaol. Tá ról lárnach acu i rialú uisce, ag feidhmiú mar scagairí nádúrtha a íonaíonn uisce agus a mhaolaíonn tuilte tríd an iomarca báistí a ionsú. Tá ról lárnach ag go leor cineálacha bogach i stóráil carbóin.

Ar fud an domhain, is linnte carbóin tábhachtacha iad bogaigh, ina bhfuil méid ollmhór carbóin á stóráil agus a chuidíonn le hathrú aeráide a chomhrac. Tacaíonn siad freisin leis an iascach, talmhaíocht agus turasóireacht a chuidíonn le slite beatha na milliún duine timpeall an domhain. Seachas a dtairbhí nithiúla, tá tábhacht shuntasach chultúrtha agus stairiúil ag bogaigh, agus go leor pobal timpeall an domhain ag brath orthu le haghaidh cleachtais thraidisiúnta agus tábhacht spioradálta. Mar sin, tá caomhnú agus athchóiriú na mbogach riachtanach ní hamháin le haghaidh sláinte chomhshaoil ach chun folláine an duine a choinneáil ar scála domhanda

Ról Chiste an AE um Aistriú Cóir i dtacú leis an tionscadal

Is é aidhm an tionscadail ná bogaigh dhígrádaithe i lár tíre na hÉireann a athchóiriú agus a athshlánú i gcomhthéacs an cheartais shóisialta agus eacnamaíoch atá intuigthe trí Aistriú Cóir.

Déanann Aistriú Cóir tagairt do chreat a spreagann bogadh ar shiúl ó thírdhreach atá spleách ar bhreosla iontaise amhail baint móna ar bhonn tráchtála agus stáisiúin mhóinchumhachta, chuig tírdhreach ina mbeidh deiseanna nua ar fáil chun tairbhí iomadúla dúlra athchóirithe a urramú agus a fheabhsú. Leagann sé béim ar an ngá atá le cothromaíocht a fháil idir spriocanna comhshaoil agus ceartas sóisialta, go háirithe ar son oibrithe agus pobal a bhféadfadh drochthionchar a bheith ag na hathruithe sin orthu.

Aithnítear an coincheap sin níos mó ar fud an domhain, go háirithe i mbeartais maidir le gníomhú ar son na haeráide de bharr go leagann sé béim ar an tábhacht a bhaineann le gan aon duine a fhágáil ar lár sa tóir ar thodhchaí níos inbhuanaithe. In Éirinn, tá athchóiriú agus deisiú dúlra na gcontaetha lár tíre, ina bhfuil an tírdhreach is mó atá athraithe go tionsclaíoch sa tír, ríthábhachtach.

Is príomhchúiseanna le beartais iad pleananna gníomhaíochta idirnáisiúnta agus náisiúnta ar son na haeráide maidir leis an scéim athchóirithe bogach mar gheall ar thailte portaigh díghrádaithe a bheith ina bhfoinse de gháis cheaptha teasa, cé gur linnte agus stórais charbóin iad tailte portaigh athchóirithe.

Foireann

Bainisteoir Tionscadail: Is eolaí comhshaoil atá tiomanta í Shirley Clerkin a bhfuil taithí fhairsing aici i mbainistíocht oidhreachta, bithéagsúlacht agus an aeráid. Faoina ceannaireacht, leagann an scéim athchóirithe béim ar rannpháirtíocht an phobail, ar cheartas, ar thaighde eolaíoch agus ar chleachtais inbhuanaithe, anuas ar thábhacht éiceolaíoch na mbogach agus riachtanais na bpobal áitiúil araon a chur san áireamh. Tá tiomantas Shirley maidir le hoidhreacht nádúrtha na hÉireann a chosaint feiceálach ina cur chuige teagmhálach, agus í ag obair le páirtithe leasmhara éagsúla, lena n-áirítear gníomhaireachtaí rialtais, eagraíochtaí áitiúla agus an pobal chun spriocanna an tionscadail a bhaint amach.

Riarthóir Tionscadail: Is curadh pobail í Monica Byrne a bhfuil tréimhse ama fhada caite aici ag obair leis an tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra. Tugann sí a raon leathan taithí léi ó Pháirc Náisiúnta Chill Mhantáin chuig Tóchar, ina mbeidh a cur chuige dearfach ríthábhachtach do bhunú an tionscadail agus a chomhordú ina iomláine. Tá Monica go maith ag réiteach fadhbanna agus tá a cuid oibre ríthábhachtach lena chinntiú go mbaineann an tionscadal a lánacmhainneacht amach.

Chomhpháirtithe agus Comhoibrithe:

an AE, pobail áitiúla agus eagraíochtaí neamhrialtasacha comhshaoil

Cuspóirí

Tá an tionscadal dírithe ar athchóiriú agus athshlánú na dtailte portaigh agus na mbogach díghrádaithe lena n-áirítear:

1. Bearta ullmhúcháin amhail staidéir indéantachta agus dearaidh lena n-áirítear pleananna athchóirithe/athshlánaithe.
2. Gníomhaíochtaí rannpháirtíochta na bpáirtithe leasmhara lena bhféadfaí idirbheartaíocht úinéirí talún a chur san áireamh, lena n-áirítear íocaíochtaí dreasachta agus/nó talamh a cheannach.
3. Bearta a chur chun feidhme maidir le cumasú agus faireachán a dhéanamh ar athchóiriú agus athshlánú tailte portaigh díghrádaithe thar ilshuíomhanna tionscadail.
4. Oideachas, múscailt feasachta agus gníomhaíochtaí rannpháirtíochta pobail a léiríonn na tairbhí a bhaineann le beartais athchóirithe don phobal i gcoitinne lena n-áirítear conláistí cuairteora amhail conairí siúil agus clárchosáin.